Câu hỏi 1. Thủ tục sang tên xe khác tỉnh.

Theo thông tư 15/2014/TT-BCA quy định về đăng ký xe do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành, Hồ sở gồm có : 

- 02 giấy khai đăng ký sang tên, di chuyển xe (mẫu số 03 ban hành kèm theo Thông tư này) có cam kết của người đang sử dụng xe chịu trách nhiệm trước pháp luật về xe làm thủ tục đăng ký, có xác nhận về địa chỉ thường trú của người đang sử dụng xe của Công an cấp xã nơi người đang sử dụng xe thường trú.

- Chứng từ chuyển quyền sở hữu xe của người đứng tên trong giấy chứng nhận đăng ký xe và chứng từ chuyển quyền sở hữu của người bán cuối cùng.

- Giấy chứng nhận đăng ký xe, biển số xe. Trường hợp bị mất giấy chứng nhận đăng ký xe hoặc biển số xe phải trình bày rõ lý do trong giấy khai đăng ký sang tên, di chuyển xe (mẫu số 03 ban hành kèm theo Thông tư này).

Về lệ phí trước bạ:

a) Xe máy của tổ chức, cá nhân ở các thành phố trực thuộc trung ương; thành phố thuộc tỉnh; thị xã nơi Ủy ban nhân dân tỉnh đóng trụ sở nộp lệ phí trước bạ lần đầu với mức là 5%.

b) Đối với xe máy nộp lệ phí trước bạ lần thứ 2 trở đi được áp dụng mức thu là 1%. Trường hợp chủ tài sản đã kê khai, nộp lệ phí trước bạ đối với xe máy là 2%, sau đó chuyển giao cho tổ chức, cá nhân ở địa bàn quy định tại điểm a khoản này thì nộp lệ phí trước bạ theo mức là 5%.

Câu 2. Vấn đề về quyền nuôi con đối với hôn nhân không hợp pháp

Căn cứ theo Điều 15 LHNVGĐ 2014 thì quyền nuôi con được giải quyết trong trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng theo quy định của Luật này, tương tự như trường hợp vợ chồng có đăng ký kết hôn

“Điều 15. Quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con trong trường hợp nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn

Quyền, nghĩa vụ giữa nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng và con được giải quyết theo quy định của Luật này về quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con.”

“Điều 81. Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn

1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.”

Câu 3. Yêu cầu đơn phương ly hôn

Trường hợp của bạn, khi vợ bạn không đồng ý thì bạn vẫn có quyền nộp đơn đơn phương ly hôn theo Điều 56 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 là ly hôn theo yêu cầu của một bên hay đơn phương ly hôn. Về thủ tục bạn phải chuẩn bị các giấy tờ như:

Đơn xin ly hôn;

Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính);

Chứng minh nhân dân (bản sao chứng thực);

Sổ hộ khẩu (bản sao chứng thực), giấy khai sinh của con (nếu có);

Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản của vợ chồng (nếu có)…

Khi bên có yêu cầu chuẩn bị đầy đủ các giấy tờ nêu trên thì Tòa án mới tiến hành thụ lý đơn.

Trường hợp đơn phương ly hôn không cần có chữ ký của vợ thì theo quy định của Bộ Luật Tố tụng Dân sự 2015 thì người chồng phải nộp đơn tại nơi người vợ có hộ khẩu thường trú, hoặc cư trú.

Câu 4. Việc công ty điều chuyển người lao động sang môi trường làm việc khác.

1. Người sử dụng lao động được quyền tạm thời chuyển người lao động làm công việc khác so với hợp đồng lao động trong các trường hợp sau:

a) Thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh;

b) Áp dụng biện pháp ngăn ngừa, khắc phục tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp;

c) Sự cố điện, nước;

d) Do nhu cầu sản xuất, kinh doanh.

Nhưng không được quá 60 ngày làm việc cộng dồn trong 1 năm, trừ trường hợp có sự đồng ý của người lao động bằng văn bản.

Đối với trường hợp này là do nhu cầu sản xuất, kinh doanh thì công ty phải quy định cụ thể trong nội quy của doanh nghiệp, và phải báo trước 03 ngày làm việc cho người lao động, thông báo rõ là tạm thời và bố trí công việc phải phù hợp với sức khỏe, giới tính của người lao động. Về vấn đề tiền lương, người sử dụng lao động phải trả lương theo công việc mới; nếu tiền lương của công việc mới thấp hơn tiền lương công việc cũ thì được giữ nguyên mức tiền lương cũ trong thời hạn 30 ngày làm việc. Tiền lương theo công việc mới ít nhất phải bằng 85% mức tiền lương công việc cũ nhưng không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng do Chính phủ quy định.

Câu 5. Thẩm quyền kí kết hợp đồng

Đối với trường hợp của bạn, bạn cần yêu cầu bên phía công ty đối tác đưa ra văn bản ủy quyền của Giám đốc cho Phó giám đốc, và phải xem xét về nội dung của văn bản ủy quyền có điều khoản quy định Phó giám đốc được ký thay hay không, và phải xem xét phạm vi ủy quyền là Phó giám đốc được ký thay các văn bản, hợp đồng nào để xác định Phó giám đốc có quyền ký thay giám đốc hợp đồng thiết kế nhà ở với bạn hay không.

Cụ thể về văn bản ủy quyền quy định tại Điều 562 BLDS 2015

Câu 6. Nghỉ việc trong thời hạn thử việc

Hiện nay, pháp luật không quy định việc nghỉ việc trong thời gian thử việc phải báo trước, vì vậy, việc công ty không trả lương cho bạn vì lý do nghỉ ngang sẽ trái quy định pháp luật. Công ty bạn có nghĩa vụ phải trả lương cho bạn. Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình, bạn cần yêu cầu công ty thanh toán đầy đủ tiền lương. Nếu công ty không thực hiện bạn có thể làm đơn gửi đến Phòng LĐTBXH cấp quận, huyện nơi  công ty đặt trụ sở để được giải quyết. Nếu không được giải quyết thỏa đáng, bạn có thể nộp đơn khởi kiện đến TAND nơi công ty bạn đặt trụ sở.

 

Đề tài: ĐỀ NGHỊ BÃI BỎ QUY ĐỊNH BUỘC CHỤP ẢNH CHÂN DUNG THUÊ BAO DI ĐỘNG - TỪ PHẢN ỨNG, MÂU THUẪN ĐẾN LÃNG PHÍ!

1/. Một văn bản pháp luật được ban hành và đưa vào triển khai, nếu như gặp phải sự phản ứng của đại đa số người dân và nhiều chuyên gia cũng lên tiếng thì cần được lý giải như thế nào? (Có thể là do chạm đến lợi ích của nhiều người hoặc cũng có thể là nó không mang tính thực tiễn...)

TRẢ LỜI:

Một văn bản pháp luật khi được ban hành, đưa vào triển khai và được sự đồng thuận từ phía người dân thì văn bản pháp luật đó cần phải có tính khả thi. Phân tích về tính khả thi một văn bản QPPL có tính khả thi phải là khả thi đối với cả 2 nhóm đối tượng:

-         Đối tượng phải chấp hành nghĩa vụ pháp lý mà văn bản pháp luật quy định (hoặc đối tượng được hưởng quyền lợi mà văn bản pháp luật quy định);

-         Các cơ quan nhà nước (hoặc cán bộ, công chức) phải tổ chức thi hành các quy định trong các văn bản QPPL

Thông thường, khi một văn bản pháp luật được ban hành và đưa vào triển khai, nếu như văn bản đó không có tính khả thi thực hiện thì có thể sẽ gặp sự phản đối của đại đa số người dân và nhiều chuyên gia cũng lên tiếng về văn bản này. Tính khả thi không được đảm bảo có thể là do chưa phù hợp và xâm phạm đến các quyền lợi ích hợp pháp của đối tượng phải chấp hành (người dân), các quy định của pháp luật giải quyết các vấn đề không mang tính thực tiễn, xa rời thực tế, không phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội cuản gười dân hay các quy định đó còn mang tính áp đặt, khuôn khổ,…

2/. Như trường hợp của Nghị định 49/2017/NĐ-CP vừa qua, sau 6 tháng triển khai, Bộ Thông tin và truyền thông đã tổng kết và đề nghị bãi bỏ vì không mang lại ý nghĩa trong công tác quản lý. Vậy những thiệt hại về thời gian, kinh tế mà người dân đã bỏ ra sẽ như thế nào? (khả năng được bồi thường dường như là không có)

TRẢ LỜI:

Việc một văn bản pháp luật được ban hành nhưng không có tính thực tiễn và tính cần thiết áp dụng thì sẽ không mang lại ý nghĩa cho người dân cũng như trong công tác quản lí của cơ quan nhà nước, từ đó dẫn đến một số thiệt hại nhất định. Đối với bên nhà mạng, quy định này gặp không ít khó khăn bởi khi áp dụng các nhà mạng đã phải tốn chi phí trạng bị hạ tầng kỹ thuật, nhân lực và cả thời gian để thuyết phục khách hàng, trường hợp khách hàng không đồng ý thì giao dịch hợp đồng sẽ phải bị hủy bỏ, họ còn phải đầu tư máy móc chụp ảnh, bộ nhớ lưu ảnh, đường truyền, đầu tư, nâng cấp hệ thống nhập, lưu trữ ảnh hàng chục triệu khách hàng trên hệ thống. Việc này vừa tốn rất nhiều chi phí, nhân lực và thời gian.

Còn đối với bên khách hàng, họ cũng sẽ phải bỏ ra một khoản thời gian và chi phí chụp ảnh để cung cấp cho nhà mạng.

3/. Trước đó, nhiều ý kiến cho rằng, Trong Luật Viễn thông không có quy định về việc bắt buộc người dân chụp ảnh, nhưng trong Nghị định 49 lại có, như vậy là quy định trên Luật? Đánh giá của ông về vấn đề này như thế nào?

TRẢ LỜI:

Tại Điều 19 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 quy định về Nghị định của Chính Phủ:

1. Chi tiết điều, khoản, điểm được giao trong luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước;

2. Các biện pháp cụ thể để tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước; các biện pháp để thực hiện chính sách kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, tài chính, tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn giáo, văn hóa, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, đối ngoại, chế độ công vụ, cán bộ, công chức, viên chức, quyền, nghĩa vụ của công dân và các vấn đề khác thuộc thẩm quyền quản lý, điều hành của Chính phủ; những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của từ hai bộ, cơ quan ngang bộ trở lên; nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các cơ quan khác thuộc thẩm quyền của Chính phủ;

3. Vấn đề cần thiết thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội nhưng chưa đủ điều kiện xây dựng thành luật hoặc pháp lệnh để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý kinh, tế, quản lý xã hội. Trước khi ban hành nghị định này phải được sự đồng ý của Ủy ban thường vụ Quốc hội.

Trong Luật Viễn thông không có quy định về việc bắt buộc người dân chụp ảnh, nhưng trong Nghị định 49 lại có thì không xem là quy định trên luật, bởi Nghị định 49 quy định chi tiết hơn những điều khoản trong luật và quy định về những vấn đề mà chưa đủ điều kiện để đưa vào luật.

Đề tài: LÃI VAY TIÊU DÙNG - DOANH NGHIỆP LẬP LỜ HAY NGƯỜI TIÊU DÙNG QUÁ DỄ DÃI

1/. Thông thường, nhiều người khi có nhu cầu vay tiền chỉ quan tâm đến số tiền mình có thể vay tối đa, lãi suất và thời hạn trả nợ. Chứ ít khi quan tâm đến các điều khoản hợp đồng ràng buộc. Ông có thể phân tích một vài nguyên nhân về tình trạng này? (do không nắm được các quy định pháp luật, do hợp đồng nhiều điều khoản con không dễ để có thể hiểu được...)

Trả lời:

Vay tiền tại các công ty tài chính là hình thức vay tiền nhanh và khách hàng không phải thế chấp nên mức độ rủi ro cũng khá cao. So với các ngân hàng thì thủ tục rất nhiều nhưng khi vay tiền tại các công ty tài chính thì chỉ chỉ trong một thời gian ngắn là khách đã nhận được tiền.

Khi có nhu cầu vay tiền, những người đi vay thường chỉ quan tâm đến số tiền mình có thể vay tối đa, lãi suất và thời hạn trả nợ, mà ít khi quan tâm đến các điều khoản khác trong hợp đồng vay, dẫn đến việc bỏ sót những điều khoản quan trọng khác, điều này thường xuất phát từ tâm lí “nóng vội” của người đi vay vì một số lí do cá nhân nhanh chóng được nhận được tiền mà không đọc kĩ tất cả các điều khoản trong hợp đồng, họ thường chỉ quan tâm đến mức lãi suất phải trả trong mỗi tháng và kì hạn trả nợ - đó là những điều khoản quan trọng mà tâm lí của một người đi vay thường quan tâm. Họ chỉ tính đơn giản phải trả bao nhiêu tiền trong một tháng, còn ít khi đánh giá những rủi ro khác cũng như tính toán mức lãi suất và số tiền thực trả, mức phạt vi phạm hợp đồng,…

Đồng thời, đứng về phía góc độ người có nhu cầu vay, việc đọc một hợp đồng dày cộp với những thuật ngữ tài chính – kinh tế, thuật ngữ pháp lí khó hiểu thì với những ai đang cần tiền gấp, sơ suất không đọc kỹ thì sẽ bỏ qua những điều khoản quan trọng này, và vô tình trở thành món mồi ngon cho các đơn vị cho vay.

Mặc khác, một phần nguyên nhân xảy ra thực trạng trên xuất phát từ sự tư vấn mập mờ của nhân viên tài chính của công ty do một mặt nhân viên không giải thích kĩ các điều khoản trong hợp đồng mà chỉ sơ lược thông tin, mặt khác nhân viên thường hối thúc người đi vay nhanh chóng kí hợp đồng.

Chính những lí do trên mà người đi vay thường xảy ra tình trạng không đọc kĩ hợp đồng vay, và khi xảy ra tranh chấp khách hàng thường sẽ là người bị thiệt hại.

2/. Chính điều này sẽ khiến họ phải đối diện với những nguy cơ nào ạ?

TRẢ LỜI:

Việc không đọc kĩ khi giao kết hợp đồng có thể dẫn đến nhiều thiệt hại cho khách hàng – bên yếu thế hơn khi thực hiện giao dịch dân sự, nhất là khi có bất kì tranh chấp xảy ra. Việc người đi vay thường ít khi đọc các điều khoản ràng buộc khác bên cạnh các điều khoản quan trọng có thể dẫn đến nhiều nguy cơ như việc vi phạm dẫn đến mức phạt vi phạm quá cao mà người đi vay phải trả, lãi suất cao hơn mức lãi suất do ngân hàng nhà nước quy định, hay việc hợp đồng quy định phí trả trước tiền nợ cũng là những nguy cơ người đi vay gặp phải khi không để ý trong hợp đồng

3/. Vậy đâu là những điều khoản quan trọng trong hợp đồng vay mượn mà người dân cần nắm kỹ để tránh việc làm sai hoặc sẽ bị phạt vì vi phạm?

TRẢ LỜI:

Khi thực hiện một giao dịch dân sự, mà cụ thể là hợp đồng vay mượn, thì người dân cần đọc thật kĩ một hợp đồng trước khi đặt bút xuống kí, cụ thể cần chú trọng những điều khoản quan trọng sau:

-         Điều khoản về thời hạn vay

-         Điều khoản về mức tính lãi suất

-         Các điều khoản về phạt vi phạm hợp đồng

-         Điều khoản phương thức thanh toán

-         Điều khoản giải quyết tranh chấp hợp đồng.

Đề tài: PHÍ BẢO TRÌ CHUNG CƯ - TRANH CHẤP DAI DẲNG

1. Hiện nay, phí bảo trì chung cư đang được quản lý như thế nào? Ai là người chịu trách nhiệm với phí bảo trì này?

TRẢ LỜI:

Theo quy định tại khoản 1 và khoản 4 Điều 36 Nghị định 99/2015/NĐ-CP quy định về phí bảo trì chung cư như sau:

1. Người mua, thuê mua nhà ở, chủ đầu tư phải đóng 2% kinh phí bảo trì phần sở hữu chung của nhà chung cư theo quy định tại Điều 108 của Luật Nhà ở; khoản kinh phí này được tính trước thuế để nộp (Nhà nước không thu thuế đối với khoản kinh phí này). Chủ đầu tư phải mở một tài khoản thanh toán tại một tổ chức tín dụng đang hoạt động tại Việt Nam để nhận tiền bảo trì do người mua, thuê mua căn hộ hoặc diện tích khác trong nhà chung cư nộp; khi mở tài khoản, chủ đầu tư phải ghi rõ tên tài khoản là tiền gửi kinh phí bảo trì nhà chung cư dưới hình thức có kỳ hạn.
2. Vấn đề tranh chấp phí bảo trì chung cư đang diễn ra rất phổ biến nhưng vẫn không thể giải quyết dứt điểm được. Vậy phải chăng đang có lỗ hổng về mặt pháp lý?

4. Sau khi Ban quản trị được thành lập và có văn bản yêu cầu bàn giao kinh phí bảo trì mà chủ đầu tư đang tạm quản lý thì chủ đầu tư và Ban quản trị thống nhất lập hồ sơ quyết toán số liệu kinh phí bảo trì; căn cứ vào số liệu quyết toán do hai bên thống nhất, chủ đầu tư có trách nhiệm chuyển kinh phí bảo trì thuộc diện phải chuyển giao theo quy định của pháp luật về nhà ở sang cho Ban quản trị quản lý thông qua hình thức chuyển khoản. Cách thức lập tài khoản quản lý kinh phí bảo trì của Ban quản trị và thủ tục bàn giao kinh phí bảo trì phần sở hữu chung của nhà chung cư sang cho Ban quản trị được thực hiện theo Quy chế quản lý, sử dụng nhà chung cư do Bộ Xây dựng ban hành.

Sau khi bàn giao kinh phí bảo trì cho Ban quản trị nhà chung cư, chủ đầu tư phải có văn bản báo cáo cho Sở Xây dựng nơi có nhà chung cư biết để theo dõi.

Như vậy, phí bảo trì chung cư sẽ do chủ đầu tư tạm thu, chủ đầu tư phải mở một tài khoản thanh toán tại một tổ chức tín dụng đang hoạt động tại Việt Nam để nhận tiền bảo trì do người mua, thuê mua căn hộ hoặc diện tích khác trong nhà chung cư nộp; sau khi lập Ban quản trị chung cư hay Ban quản lí chung cư, chủ đầu tư sẽ tiến hành chuyển giao toàn bộ số tiền này để Ban quản lí, Ban quản trị chung cư tiếp tục công tác bảo trì phần sở hữu chung của chung cư.

TRẢ LỜI:

Tại khoản 1, điều 109 Luật Nhà ở năm 2014 đã quy định:

“1. Đối với kinh phí bảo trì quy định tại khoản 1 Điều 108 của Luật này thì trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày thu kinh phí của người mua, thuê mua căn hộ hoặc diện tích khác trong nhà chung cư, chủ đầu tư có trách nhiệm gửi vào tài khoản tiền gửi tiết kiệm mở tại tổ chức tín dụng đang hoạt động tại Việt Nam để quản lý kinh phí này và thông báo cho cơ quan quản lý nhà ở cấp tỉnh nơi có nhà chung cư biết.”

Như vậy quy định về quản lý, sử dụng quỹ bảo trì chung cư, đã được cụ thể hóa trong Luật Nhà ở năm 2014, trong nghị định và các văn bản hướng dẫn cụ thể. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện tại những tranh chấp, lùm xùm về quản lý, sử dụng quỹ này giữa Chủ đầu tư và Ban quản trị và người mua nhà chung cư vẫn chưa được thực hiện theo đúng quy định nguyên nhân không phải xuất phát từ pháp luật chưa có quy định cụ thể mà xuất phát từ phía các chủ đầu tư vẫn thờ ơ, phớt lờ việc bàn giao quỹ cho ban quản trị, chậm tiến hành tổ chức bầu ra bản quản trị chung cư, chủ đầu tư giữ quỹ bảo trì và làm ăn thua lỗ mất khả năng thanh toán, thậm chí còn có chủ đầu tư tỏ ra chây ì chưa giao khoản tiền này về cho cư dân,…

1. Vậy cần phải làm gì để khắc phục được bất cập dẫn đến những tranh chấp hiện nay?

TRẢ LỜI:

Để tránh những tranh chấp đáng tiếc xảy ra, cần một ban quản trị mạnh, có đủ sự hiểu biết pháp luật để đấu tranh cho quyền lợi của mình và những người sử dụng chung cư.

Khi tiến hành kí hợp đồng, người mua cần yêu cầu rõ các điều khoản trong việc tạm thu và bàn giao phí bảo trì cho Bna quản trị.

Nếu chủ đầu tư có hành vi không bàn giao hoặc chậm tiến độ bàn giao thì Ban quản trị có thể sử dụng các quy định của pháp luật để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của mình.

Theo Điều 36 Nghị định 99/2015/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở có quy định trong thời hạn bảy ngày sau khi BQT nhà chung cư được thành lập, chủ đầu tư phải chuyển giao toàn bộ phí bảo trì cho Ban quản trị.

Nếu không bàn giao sẽ thực hiện các thủ tục cưỡng chế bàn giao kinh phí bảo trì theo quy định tại Điều 37 Nghị định 99/2015/NĐ-CP. Theo đó, trình tự cưỡng chế sẽ là:

Biện pháp cưỡng chế thực hiện bằng các cách: Chuyển từ tài khoản phí bảo trì đã lập, từ tài khoản khác của chủ đầu tư hoặc xử lý tài sản của chủ đầu tư. Trong quá trình thực hiện cưỡng chế, nếu phát hiện CĐT có hành vi vi phạm pháp luật hình sự thì UBND tỉnh phải yêu cầu cơ quan có thẩm quyền điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.

Đề tài: TÍN DỤNG ĐEN - DỄ VAY MÀ KHÓ THOÁT

1. Có một thực tế là hành vi cho vay nặng lãi được quy định rất cụ thể trong cả hai  Bộ luật Hình sự và Dân sự. Tuy nhiên, vì sao vẫn rất ít vụ việc có thể xử lý được mà hầu hết các vụ việc chỉ xử lý ở góc độ đòi nợ thuê? (nghĩa là chỉ khi các chủ nợ dùng bạo lực tra tấn tinh thần lẫn thể xác của con nợ)

TRẢ LỜI:

Tội cho vay nặng lãi được quy định tại Điều 201 Bộ luật hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 05 lần mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật dân sự, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

1. Phạm tội thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

1. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

Tại Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về lãi suất vay như sau:

''1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác…

Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.”

Tuy nhiên, việc xử lí tội cho vay nặng lãi thường ít được xử lí hơn mà thay vào đó là xử lí về hành vi đòi nợ thuê, bởi hiện nay dịch vụ đòi nợ thuê được sinh ra từ việc cho vay nặng lãi, vay tín dụng đen.

Đồng thời, hành vi người cho vay tiền nặng lãi cần phải chứng minh mức lãi suất cụ thể mà các bên thỏa thuận, chứng minh có tính chất “chuyên bóc lột”. Điều này khó chứng minh hơn và cần thời gian… Đó chính là nguyên nhân khiến cho những vụ cho vay với lãi suất “cắt cổ” chỉ bị phát giác khi mà hậu quả đã thành những hành vi vi phạm pháp luật đủ các dấu hiệu cấu thành tội danh hình sự khác. Việc xử lý hình sự đối với các đối tượng cho vay nặng lãi lúc này sẽ áp dụng cho các hành vi như “bắt giữ người trái pháp luật”, “cưỡng đoạt tài sản”, “cố ý gây thương tích”…

1. Mới gần đây, UBND TP.HCM đã kiến nghị cấm hoạt động đòi nợ thuê vì dễ nảy sinh các tệ nạn liên quan như xã hội đen, bắt giữ người trái phép và có liên quan đến hoạt động cho vay nặng lãi... Vậy ông có ý kiến gì về đề xuất này? Liệu việc cấm hoạt động đòi nợ thuê có khả thi không?

TRẢ LỜI:

Trong thời gian gần đây, TP.HCM là địa bàn mà dịch vụ đòi nợ thuê hoạt động rầm rộ nhất, nhiều vụ đòi nợ thuê hiện nay mang tính chất biến tướng“xã hội đen”, khủng bố tinh thần… liên tục xảy ra và ngày càng phát triển gây hoang mang cho xã hội.

Đòi nợ thuê là hành vi xuất phát từ nhu cầu của xã hội có cung có cầu, xuất phát từ quan hệ giao dịch dân sự vay nợ-trả nợ. Việc cấm hoạt động này không hẳn có thể xóa bỏ hoàn toàn dịch vụ, mà ngược lại có thể phát sinh thêm nhiều Doanh nghiệp đòi nợ “chui” do nhu cầu xã hội ngày càng cao.

Từ lâu, ngành nghề kinh doanh dịch vụ đòi nợ thuê đã được quy định trong văn bản pháp luật, mà cụ thể là Nghị định 104/2007/NĐ-CP, nghị định đã quy định về điều kiện kinh doanh, phạm vi kinh doanh của doanh nghiệp cũng như tiêu chuẩn của người lao động trong hoạt động dịch vụ đòi nợ thuê,… Luật quy định rất rõ nhưng vẫn để xảy ra thực trạng biến tướng thì do cơ quan quản lý không chặt, không tiến hành các biện pháp rà soát, kiểm tra nghiêm ngặt, đồng thời chế tài cho Doanh nghiệp vi phạm còn thấp, chưa có tính răn đe, chưa có biện pháp mạnh cho các Doanh nghiệp “trá hình” đòi nợ. Vì vậy, điều cần làm là sửa luật và tiến hành quản lý, chế tài và xử lý cơ quan chức năng được luật cho phép quản lý.

Về các hành vi biến tướng của các doanh nghiệp đòi nợ thuê thì có thể áp dụng các quy định của bộ luật dân sự, bộ luật hình sự để áp dụng, chẳng hạn như trong trường hợp người đòi nợ gây tổn hại đến sức khỏe, tính mạng, danh dự và nhân phẩm cũng như gây ảnh hưởng đến tài sản của người vay nợ.

CÂU HỎI 1: Hiện em muốn mở tiệm game online ở nhà, ráp khoảng 20 máy tính. Vậy thì em cần làm những thủ tục gì để kinh doanh loại hình này ạ

Kinh doanh game online ở đây được hiểu là kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử công cộng, đây là một loại hình kinh doanh có điều kiện, do vậy cần tuân theo quy trình thủ tục nghiêm ngặt.

Theo khoản 1 và khoản 2 Điều 35 Nghị định 72/2013/NĐ-CP được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 27/2018/NĐ-CP quy định:

1. Tổ chức, cá nhân chỉ được thiết lập điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng khi có Giấy chứng nhận đủ Điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng.

2. Tổ chức, cá nhân được cấp Giấy chứng nhận đủ Điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng khi đáp ứng các Điều kiện sau đây:

a) Có đăng ký kinh doanh điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng;

b) Địa điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng có chiều dài đường bộ ngắn nhất từ cửa chính hoặc cửa phụ của điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng tới cổng chính hoặc cổng phụ của cổng trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông, trường phổ thông có nhiều cấp học, trung tâm giáo dục thường xuyên, trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú từ 200 m trở lên;

c) Có biển hiệu “Điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng” ghi rõ tên điểm, địa chỉ, số điện thoại liên hệ, số đăng ký kinh doanh. Trường hợp điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng đồng thời là đại lý Internet thì thêm nội dung “Đại lý Internet”. Trường hợp điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng đồng thời là điểm truy nhập Internet công cộng của doanh nghiệp thì thêm nội dung “Điểm truy nhập Internet công cộng”;

d) Tổng diện tích các phòng máy của điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng tối thiểu 50 m2 tại các khu vực đô thị loại đặc biệt, đô thị loại I, loại II, loại III; tối thiểu 40 m2 tại các đô thị loại IV, loại V; tối thiểu 30 m2 tại các khu vực khác;

đ) Bảo đảm đủ ánh sáng, độ chiếu sáng đồng đều trong phòng máy;

e) Có thiết bị và nội quy phòng cháy, chữa cháy theo quy định về phòng, chống cháy, nổ của Bộ Công an;

g) Nộp lệ phí cấp Giấy chứng nhận đủ Điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng.

Như vậy để được cấp Giấy chứng nhận đủ Điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng thì người kinh doanh cần đáp đứng được những điều kiện nêu trên. Sau khi đáp ứng những điều kiện thì tiến hành làm thủ tục để được cấpGiấy chứng nhận theokhoản 1 Điều 8 Thông tư 23/2013/TT-BTTTT

1. Hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng

Tổ chức, cá nhân đề nghị cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng gửi trực tiếp hoặc sử dụng dịch vụ bưu chính 01 (một) bộ hồ sơ tới cơ quan cấp giấy chứng nhận bao gồm:

a) Đơn đề nghị cấp giấy chứng nhận theo Mẫu số 02a/ĐĐN hoặc Mẫu số 02b/ĐĐN kèm theo Thông tư này;

b) Bản sao có chứng thực giấy đăng ký kinh doanh điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng;

c) Bản sao có chứng thực chứng minh nhân dân của chủ điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng đối với trường hợp chủ điểm là cá nhân; Bản sao có chứng thực chứng minh nhân dân của người quản lý trực tiếp điểm cung cấp dịch vụ trò chơi điện tử công cộng đối với trường hợp chủ điểm là tổ chức, doanh nghiệp.

CÂU HỎI 2: em có làm dịch thuật cho 1 công ty và bên công ty đó yêu cầu khi dịch xong thì em phải xuất hóa đơn đỏ thì mới thanh toán tiền cho em. Em thì không có mở công ty hay đăng ký kinh doanh thì có xin cấp hóa đơn đỏ được không ạ?

Theo Theo Điều 13 Thông tư 39/2014/TT-BTC quy định:

"1. Cơ quan thuế cấp hóa đơn cho các tổ chức không phải là doanh nghiệp, hộ và cá nhân không kinh doanh nhưng có phát sinh hoạt động bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ cần có hóa đơn để giao cho khách hàng.

Trường hợp tổ chức không phải là doanh nghiệp, hộ và cá nhân không kinh doanh bán hàng hóa, dịch vụ thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng hoặc thuộc trường hợp không phải kê khai, nộp thuế giá trị gia tăng thì cơ quan thuế không cấp hóa đơn.

2. Hóa đơn do cơ quan thuế cấp theo từng số tương ứng với đề nghị của tổ chức, hộ và cá nhân không kinh doanh gọi là hóa đơn lẻ.

Tổ chức không phải là doanh nghiệp, hộ và cá nhân không kinh doanh nhưng có phát sinh hoạt động bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ cần có hóa đơn để giao cho khách hàng được cơ quan thuế cấp hóa đơn lẻ là loại hóa đơn bán hàng."

Theo khoản 1 Điều 11 Thông tư 39/2014/TT-BTC quy định:

"1. Cơ quan thuế bán hóa đơn cho các đối tượng sau:

a) Tổ chức không phải là doanh nghiệp nhưng có hoạt động kinh doanh (bao gồm cả hợp tác xã, nhà thầu nước ngoài, ban quản lý dự án).

Tổ chức không phải là doanh nghiệp nhưng có hoạt động kinh doanh là các tổ chức có hoạt động kinh doanh nhưng không được thành lập và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và pháp luật kinh doanh chuyên ngành khác.

b) Hộ, cá nhân kinh doanh;"

Như vậy, đối với cá nhân muốn xuất hóa đơn đỏ không yêu cầu phải thành lập Doanh nghiệp mới có thể xuất được, chỉ cần là cá nhân có kinh doanh hoặc không là cá nhân có kinh doanh nhưng thuộc đối tượng kê khai nộp thuế GTGT.

CÂU HỎI 3:Em làm nghề shipper - giao hàng tự do ở TP HCM. Thông qua một phần mềm trực tuyến em đã đến nhận hàng để giao từ một người bán hàng online, em phải ứng trước một khoản tiền là 4 triệu để lấy món hàng giao mang cho người mua. Sau khi giao thì người mua đã lấy hàng và kí xác nhận đã lấy hàng vào hoá đơn nhưng do em sơ suất quên lấy tiền thanh toán. Sau khi về thì em mới nhớ và liên hệ người mua thì người ta nói đã ký xác nhận rồi, tức là đã trả tiền rồi và không đồng ý thanh toán tiền cho em. Vậy em muốn nhờ luật sư tư vấn cho em làm sao để em lấy lại số tiền hàng?

Trường hợp trên do đã kí vào phiếu nhận hàng và thanh toán nên khả năng để chứng minh shipper vẫn chưa nhận được tiền là khá khó, để chứng minh được cần có nhiều yếu tố như có người chứng kiến quá trình giao và nhận hàng, có bằng chứng chưa thanh toán tiền của khách hàng,…

CÂU HỎI 4: Ba tôi kết hôn với mẹ tôi từ trước 1975, sinh được 4 người con trong đó có tôi. Sau này ba tôi chuyển công tác đến nơi khác thì có vợ nhỏ và sinh được một người con. Nay ba tôi đã mất, người vợ nhỏ đó đòi chia tài sản nhà đất, mà nhà đất này là ba tôi có trước khi quen người đó. Vậy Luật sư cho tôi hỏi người vợ đó của ba tôi có được hưởng thừa kế không?

Theo khoản 1Điều 8 Luật hôn nhân gia đình năm 2014 quy định:

1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:

a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;

b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;

c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;

d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.

Theo điểm C khoản 1 Điều 5 Luật hôn nhân gia đình quy định các trường hợp cấm kết hôn:

c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;

Như vậy, trong trường hợp trên, việc chung sống giữa người vợ nhỏ và ba bạn không hợp pháp nên không được công nhận là quan hệ vợ chồng, do đó “người vợ nhỏ” không thuộc các hàng thừa kế được hưởng di sản để lại

Về vấn đề tài sản:

+ Nếu tài sản trên hình thành trong thời kì hôn nhân hoặc tài sản riêng của ba bạn nhưng đã nhập chung vào khối tài sản chung của vợ chồng thì tài sản này sẽ được chia theo tỉ lệ ½, trong đó mẹ bạn được hưởng 50% giá trị tài sản, phần 50% giá trị tài sản còn lại của ba bạn được chia thành các phần bằng nhau cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất bao gồm người vợ (mẹ bạn), 4 người con và 1 người con riêng.

Điều 33 Luật hôn nhân gia đình quy định Tài sản chung của vợ chồng:

1. Tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh doanh, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng và thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân, trừ trường hợp được quy định tại khoản 1 Điều 40 của Luật này; tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho chung và tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung.

Khoản 1 và khoản 2 Điều 651 Bộ luật Dân sự quy định:

1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

+ Trường hợp tài sản trên là tài sản riêng của ba bạn, thì tài sản đó được chia thành các phần bằng nhau cho hàng thừa kế thứ nhât bao gồm người vợ (mẹ bạn), 4 người con và 1 người con riêng.

CÂU HỎI 5: Em muốn hỏi là có một công ty làm ăn rất kém, gần như đã phá sản, hiện tại công ty đã đóng mã không giao dịch gì, nợ thuế và nhiều cái nợ khác nữa. Cách đây 2 năm ông giám đốc công ty ấy nhờ em đứng tên hộ và giờ em là người đại diện pháp luật của công ty. Giờ mọi trách nhiệm liên đới của công ty này em có phải chịu phải không ạ? Có cách nào em không phải chịu gì không?

Theo Điều 14 Luật Doanh nghiệp 2014 quy định về Trách nhiệm của người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp:

1. Người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp có trách nhiệm sau đây:

a) Thực hiện các quyền và nghĩa vụ được giao một cách trung thực, cẩn trọng, tốt nhất nhằm bảo đảm lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp;

b) Trung thành với lợi ích của doanh nghiệp; không sử dụng thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp, không lạm dụng địa vị, chức vụ và sử dụng tài sản của doanh nghiệp để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác;

c) Thông báo kịp thời, đầy đủ, chính xác cho doanh nghiệp về việc người đại diện đó và người có liên quan của họ làm chủ hoặc có cổ phần, phần vốn góp chi phối tại các doanh nghiệp khác.

2. Người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp chịu trách nhiệm cá nhân đối với những thiệt hại cho doanh nghiệp do vi phạm nghĩa vụ quy định tại khoản 1 Điều này.

Điều 87 Bộ luật Dân sự 2015 quy định Trách nhiệm dân sự của pháp nhân:

1. Pháp nhân phải chịu trách nhiệm dân sự về việc thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự do người đại diện xác lập, thực hiện nhân danh pháp nhân.

Pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự về nghĩa vụ do sáng lập viên hoặc đại diện của sáng lập viên xác lập, thực hiện để thành lập, đăng ký pháp nhân, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

2. Pháp nhân chịu trách nhiệm dân sự bằng tài sản của mình; không chịu trách nhiệm thay cho người của pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do người của pháp nhân xác lập, thực hiện không nhân danh pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định khác.

3. Người của pháp nhân không chịu trách nhiệm dân sự thay cho pháp nhân đối với nghĩa vụ dân sự do pháp nhân xác lập, thực hiện, trừ trường hợp luật có quy định khác.

Như vậy, đối với trường hợp trên, việc được nhờ đứng tên người đại diện theo pháp luật cho công ty thì sẽ không phải chịu trách nhiệm về các khoản nợ, hay các nghĩa vụ tài chính khác của công ty mà thay vào đó các nghĩa vụ này sẽ được chịu trách nhiệm bởi chính tài sản của công ty.

CÂU HỎI 6: Chị tôi li hôn cách đây 3 tháng vì chồng ngoại tình và để vợ nuôi con, chu cấp cho con tiền mỗi tháng cho tới năm con 18 tuổi. 3 tháng rồi chị tôi chưa nhận được đồng nào chu cấp từ khi li hôn. Vậy thì chị tôi phải làm gì để đòi quyền lợi?

Theo Điều 110 Luật hôn nhân và gia đình quy định:

“Cha, mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con chưa thành niên, con đã thành niên không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình trong trường hợp không sống chung với con hoặc sống chung với con nhưng vi phạm nghĩa vụ nuôi dưỡng con.”

Điểm a Khoản 2 Điều 2 Luật thi hành án dân sự năm 2008 sửa đổi, bổ sung năm 2014 quy định:

“2. Những bản án, quyết định sau đây của Toà án cấp sơ thẩm được thi hành ngay, mặc dù có thể bị kháng cáo, kháng nghị:

a) Bản án, quyết định về cấp dưỡng, trả lương, trả công lao động, trợ cấp thôi việc, trợ cấp mất việc làm, trợ cấp mất sức lao động hoặc bồi thường thiệt hại về tính mạng, sức khoẻ, tổn thất về tinh thần, nhận người lao động trở lại làm việc;..”

Đồng thời Điều 4 Luật thi hành án dân sự năm 2008 sửa đổi, bổ sung năm 2014 quy định về bảo đảm hiệu lực của bản án, quyết định:

“Bản án, quyết định quy định tại Điều 2 của Luật này phải được cơ quan, tổ chức và mọi công dân tôn trọng.Cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan trong phạm vi trách nhiệm của mình chấp hành nghiêm chỉnh bản án, quyết định và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thi hành án.”

Như vậy, đối với trường hợp không nhận được tiền cấp dưỡng cho con sau khi li hôn theo Quyết định của Tòa án, người vợ có thể yêu cầu Cơ quan thi hành án buộc chồng cũ phải thực hiện nghĩa vụ đó bằng cách nộp đơn yêu cầu thi hành án kèm theo bản án, quyết định của Tòa án và căn cứ chứng minh chồng bạn có thu nhập (nếu có) đến cơ quan thi hành án để được giải quyết.

Bên cạnh đó có thể nhờ các tổ chức như ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em hoặc Hội Liên hiệp phụ nữ có ý kiến, văn bản yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự buộc người chồng cũ phải thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật.

CÂU HỎI 7: Tôi lấy chồng được hơn 6 năm, và có một đứa con. Vợ chồng tôi sống với nhau không hòa hợp, giờ tôi muốn ly hôn. Mà tôi hiện giờ không có việc làm, liệu rằng tôi có được quyền nuôi con hay không?

Theo khoản 2 và khoản 3 Điều 81 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định:

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.

Do đó, khi li hôn, hai vợ chồng thỏa thuận với nhau về quyền nuôi con, nếu không thỏa thuận được và có tranh chấp xảy ra thì sẽ được Tòa án quyết định, theo đó nếu con dưới 36 tháng tuổi thì sẽ được ưu tiên cho người mẹ nuôi con; nếu con từ đủ bảy tuổi trở lên thì phải xem xét các yếu tố:

+ Nguyện vọng của người con muốn được sống chung với ba hay mẹ

+ Các yếu tố ngoại cảnh khác ảnh hưởng đến việc nuôi con như: điều kiện kinh tế, khả năng tài chính, tài sản, thu nhập, điều kiện ăn ở, học hành cho con,… các yếu tố tinh thần như thời gian chăm sóc, dạy dỗ, nuôi con, trình độ học vấn của cha mẹ,…