1.     Tình trạng phòng cháy chữa cháy của các khu chung cư trên địa bàn thành phố Hà Nội và thành phố HCM đang tiềm ẩn rất nhiều những hiểm họa khó lường, các chủ đầu tư, các chủ chung cư không thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về phòng cháy chữa cháy. Ông nhận định như thế nào về tình trạng trên? Theo ông, đâu là nguyên nhân dẫn đến sự “thờ ơ” của các chủ chung cư, chủ đầu trong việc thực hiện các quy định về phòng cháy chữa cháy.

Đúng là tình trạng phòng cháy chữa cháy của các khu chung cư trên địa bàn thành phố Hà Nội và thành phố HCM đang tiềm ẩn rất nhiều những hiểm họa khó lường, các chủ đầu tư, các chủ chung cư không thực hiện nghiêm chỉnh các quy định về phòng cháy chữa cháy, chưa thấy được sự nguy hiểm của cháy nổ, chưa thực hiện hết trách nhiệm của mình, không thực hiện đúng các quy định về Luật nhà ở cũng như Luật phòng cháy chữa cháy và pháp luật liên quan đến phòng cháy chữa cháy. Nguyên nhân dẫn đến việc thờ ơ của các chủ đầu đầu, chủ chung cư vì ở chúng ta hệ thống PCCC chỉ là hình thức. Theo đó, bên cạnh các yếu tố khách quan về công tác đảm bảo an toàn cháy nổ tại các khu chung cư cao tầng, người dân cũng phải tự trang bị cho mình về kiến thức về khống chế, làm chủ bản thân khi có tình huống hỏa hoạn xảy ra. Toàn bộ hệ thống điện bị cháy gần nơi để xe của cư dân tòa nhà. Các chủ đầu tư thì lại liên tục đầu tư, xây các tòa chung cư, cao ốc ngày một cao tầng nhưng ít chú tâm PCCC, lực lượng PCCC và công suất của các loại xe chuyên dụng chỉ cho phép dập các đám cháy ở độ vừa phải

Sự quản lý lỏng lẻo của các cấp chính quyền địa phương đối với hoạt động phòng cháy, chữa cháy đối với chủ đầu tư cũng là nguyên nhân chính trong việc tạo điều kiện cho các chủ đầu tư chai lỳ và vô trách nhiệm đối với hoạt động này. Hệ thống pháp luật chưa điều chỉnh đầy đủ, cụ thể và có chế tài nặng đối với các chủ đầu tư khi để xảy ra cháy nổ đã không đủ sức răn đe nhà đầu tư.

Chưa có tiêu chuẩn và chế tài đủ mạnh bạo vệ tính mạng và tài sản của người dùng. Cho đến nay, cho dù đã ban hành luật phòng cháy chữa cháy nhưng lại chưa xây tiêu chuẩn bắt buộc và hướng dẫn thiết kế cho các công trình nhà cao tầng về hệ thống báo cháy, hệ thống giám sát mức nước bể chữa cháy, tình trạng thiết bị chữa cháy, hệ thống điều khiển đèn chiếu sáng khẩn cấp, hệ thống thoát khói tự động, điều khiển hệ thống chỉ dẫn cửa thoát hiểm, điều khiển tăng áp tự động cầu thang thoát hiểm. Đa số các công trình chung cư cao tầng hiện nay, kể cả một số cao ốc văn phòng hạng sang đang trong tình trạng bị lách luật, điều đó dẫn đến người sử dụng hàng ngày phải đối mắt với nguy cơ mất an toàn nghiêm trọng. Trách nhiệm của chủ đầu tư, Ban quản trị không được quy định chi tiết, cụ thể trong luật về phòng cháy, chữa cháy. Nhiều quy định chồng chéo, mơ hồ không xác định được trách nhiệm của ai khi có cháy nổ. Đó là những điều kiện thuận lợi cho chủ đầu tư tiếp tục phớt lờ về công tác phòng, chữa cháy ở các chung cư.  

2.     Theo luật, các chủ chung cư phải thực hiện những biện pháp gì để đảm bảo được an toàn về phòng cháy chữa cháy ở các khu chung cư?

Theo quy định tại Điều 105 Luật nhà ở 2014 quy định về Quản lý vận hành nhà chung cư quy định về Đơn vị quản lý vận hành nhà chung cư phải có đủ điều kiện về chức năng và năng lực theo quy định sau đây:

“Có đội ngũ cán bộ, nhân viên đáp ứng yêu cầu về quản lý vận hành nhà ở bao gồm lĩnh vực xây dựng, kỹ thuật điện, nước, phòng cháy, chữa cháy, vận hành trang thiết bị gắn với nhà chung cư và có giấy chứng nhận đã được đào tạo, bồi dưỡng kiến thức chuyên môn nghiệp vụ về quản lý vận hành nhà chung cư theo quy định của Bộ trưởng Bộ Xây dựng”. Theo quy định hiện hành, các chủ đầu tư đều phải mua bảo hiểm cháy nổ bắt buộc. Người dân có trách nhiệm mua bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc đối với phần sở hữu riêng của mình và có trách nhiệm đóng góp chi phí mua bảo hiểm cháy nổ bắt buộc đối với phần sở hữu chung. Chi phí mua bảo hiểm cháy nổ đối với phần sở hữu chung được phân bổ tương ứng với phần diện tích thuộc sở hữu riêng của từng chủ sở hữu. Chủ đầu tư hoặc đơn vị đang quản lý vận hành nhà chung cư có trách nhiệm phân bổ và công bố công khai mức thu và thực hiện mua bảo hiểm cháy nổ bắt buộc đối với phần sở hữu chung của từng nhà chung cư. Tuy nhiên, ngay cách hiểu diện tích chung – riêng hiện nay cũng vẫn còn chưa quy định cụ thể. Trong đó quy định rõ về trách nhiệm của chủ đầu tư hay đơn vị quản lý tòa nhà, đồng thời phân định rõ diện tích chung - riêng của chung cư. Trong trường hợp căn cứ pháp luật về sở hữu diện tích chung riêng chưa rõ ràng như hiện nay, nếu xảy ra cháy nổ thì sẽ rất khó xác định trách nhiệm của các bên. Điều 78 luật nhà ở quy định về Bảo hiểm nhà ở như sau: “Nhà nước khuyến khích các chủ sở hữu mua bảo hiểm nhà ở. Đối với nhà ở thuộc danh mục cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ theo quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy thì chủ sở hữu nhà ở này phải mua bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc”. Ngoài ra, tại điều Điều 11 quy định về Nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà ở và người sử dụng nhà ở như sau:

“ Đối với chủ sở hữu nhà ở là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài thì có các nghĩa vụ sau đây:

Thực hiện việc phòng cháy, chữa cháy, bảo đảm vệ sinh, môi trường, trật tự an toàn xã hội theo quy định của pháp luật; Đóng bảo hiểm cháy, nổ đối với nhà ở thuộc diện bắt buộc phải tham gia bảo hiểm cháy, nổ theo quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy và pháp luật về kinh doanh bảo hiểm”.

Như vậy, căn cứ các quy định trên cũng như pháp luật liên quan thì chủ chung cư là tổ chức, cá nhân, chủ đầu tư, ban quản trị chung cư...phải có trách nhiệm bảo đảm các quy định của pháp luật về phòng cháy chữa cháy, cháy, nổ đối với nhà ở thuộc diện bắt buộc phải tham gia bảo hiểm cháy, nổ theo quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy và pháp luật về kinh doanh bảo hiểm

3.     Theo ông, cần phải làm gì để các chủ chung cư thực hiện nghiêm những biện pháp về phòng cháy chữa cháy. Liệu có cần đến chế tài đủ mạnh?

Cần phải có quy định cụ thể về trách nhiệm của các chủ đầu tư, chủ các chung cư, Ban quản trị chung cư ở từng giai đoạn cụ thể để phân trách nhiệm rõ ràng. tránh nhập nhằng như quy định hiện nay. Đa số các chung cư hiện nay giai đoạn đầu do chủ đầu tư quản lý, sau đó bàn giao cho Ban quản trị. Như vậy, khi để xảy ra cháy nổ thì việc xác định sai sót, trách nhiệm rất khó khăn. Ngoài ra, việc cháy nổ là do nhiều nguyên nhân nên việc xác định trách nhiệm của tổ chức nào, giai đoạn nào, đến đâu thì pháp luật chưa quy định cụ thể mà chỉ quy định chung chung. Do vậy, theo tôi cần ban hành và hoàn thiện các quy định pháp luật cụ thể là Luật nhà ở, Luật kinh doanh bất động sản, Luật phòng cháy, chữa cháy chặt chẽ hơn nữa về trách nhiệm, biện pháp phòng cháy chữa cháy đối với các tòa nhà chung cư. Cần có các chế tài đủ mạnh đối với các tổ chức, cá nhân khi để xảy ra cháy nổ do không chấp hành đúng các quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy, mua bảo hiểm phòng cháy chữa cháy. Trách nhiệm ở đây không chỉ đặt ra về mặt dân sự (bồi thường thiệt hại), hành chính mà còn đặt ra về trách nhiệm hình sự để tạo tính răn đe người vi phạm. Cần nâng cao ý thức pháp luật của các tổ chức, cá nhân này cũng như nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương trong vai trò giám sát phòng cháy, chữa cháy. Cần mở nhiều lớp, buổi học về an toàn cháy nổ, phòng cháy, chữa cháy để nâng cao ý thức cho mọi người và các tổ chức này.

4.     Nhiều ý kiến cho rằng cần phải xử lí nghiêm những chủ đầu tư phớt lờ quy định về phòng cháy chữa cháy. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Đúng vậy, phòng cháy chữa cháy liên quan đến tính mạng con người, thậm chí là nhiều người trong chung cư khi xảy ra hỏa hoạn, cháy nổ. Khi thực hiện hành vi không trực tiếp giết người nhưng sự vô trách nhiệm trong công việc, trong quản lý, vận hành...dẫn đến cháy nổ chết nhiều người hay gây hậu quả nghiêm trọng thì vẫn phải chịu trách nhiệm tương ứng. Do vậy, việc xử lý nghiêm những chủ đầu tư khi vi phạm pháp luật về phòng cháy chữa cháy, để xảy ra hậu quả đáng tiếc, không thực hiện đúng các quy định về mua bảo hiểm phòng cháy, chữa cháy thì vẫn phải xử lý nghiêm. Trách nhiệm ở đây không chỉ là về mặt dân sự, hành chính mà còn phải đặt ra trách nhiệm hình sự.