Thẩm quyền của Tòa án Việt Nam trong giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài

Như thế nào là “Vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài”?

- Có thể hiểu đơn giản: Vụ việc dân sự = Vụ án dân sự  +   Việc dân sự

Trong đó: + Vụ án dân sự là: về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động,…

                 + Việc dân sự là: các yêu cầu để Tòa án giải quyết các việc về yêu cầu dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động,… (ví dụ như: tuyên bố một người chết, mất tích,…)

- “Yếu tố nước ngoài” (YTNN)  trong vụ việc dân sự được quy định tại khoản 2 Điều 464 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (BLTTDS 2015). Theo đó, Vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài là vụ việc dân sự thuộc một trong các trường hợp sau đây:

    + Có ít nhất một trong các bên tham gia là cá nhân, cơ quan, tổ chức nước ngoài;

    + Các bên tham gia đều là công dân, cơ quan, tổ chức Việt Nam nhưng việc xác lập, thay đổi, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ đó xảy ra tại nước ngoài;

   + Các bên tham gia đều là công dân, cơ quan, tổ chức Việt Nam nhưng đối tượng của quan hệ dân sự đó ở nước ngoài.

    Thẩm quyền của Tòa án Việt Nam trong giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài.

 Thẩm quyền chung:

Một vụ việc dân sự có YTNN được xác định thuộc thẩm quyền chung của Tòa án của một quốc gia khi vụ việc đó có bất kỳ một “yếu tố liên quan” hay “mối liên hệ mật thiết” đến quốc gia đó.

Đặc điểm của loại thẩm quyền chung là: một vụ việc dân sự có YTNN thuộc thẩm quyền chung của Tòa án Việt Nam thì cũng có thể thuộc thẩm quyền của Tòa án nước ngoài liên quan.

Thẩm quyền chung của Tòa án Việt Nam trong giải quyết vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài được quy định tại Điều 469 BLTTDS 2015. Theo đó, Tòa án Việt Nam có thẩm quyền giải quyết các vụ việc dân sự có yếu tố nước ngoài trong những trường hợp sau đây:

 + Bị đơn là cá nhân cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài tại Việt Nam;

 + Bị đơn là cơ quan, tổ chức có trụ sở tại Việt Nam hoặc bị đơn là cơ quan, tổ chức có chi nhánh, văn phòng đại diện tại Việt Nam đối với các vụ việc liên quan đến hoạt động của chi nhánh, văn phòng đại diện của cơ quan, tổ chức đó tại Việt Nam;

  + Bị đơn có tài sản trên lãnh thổ Việt Nam;

  + Vụ việc ly hôn mà nguyên đơn hoặc bị đơn là công dân Việt Nam hoặc các đương sự là người nước ngoài cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài tại Việt Nam;

  + Vụ việc về quan hệ dân sự mà việc xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó xảy ra ở Việt Nam, đối tượng của quan hệ đó là tài sản trên lãnh thổ Việt Nam hoặc công việc được thực hiện trên lãnh thổ Việt Nam;

  + Vụ việc về quan hệ dân sự mà việc xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó xảy ra ở ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng có liên quan đến quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân Việt Nam hoặc có trụ sở, nơi cư trú tại Việt Nam.

Thẩm quyền riêng biệt:

Điểm khác biệt lớn nhất giữa thẩm quyền riêng biệt và thẩm quyền chung thể hiện qua việc:

+ Đối với thẩm quyền chung: Tòa án Việt Nam có thể có thẩm quyền, tòa án quốc gia nước ngoài cũng thể có thẩm quyền.

+ Đối với thẩm quyền riêng biệt: Đây là sự tuyên bố của pháp luật Việt Nam về các vụ việc dân sự có YTNN mà chỉ có Tòa án Việt nam mới có thẩm quyền giải quyết.

Theo quy định tại Điều 470 thì những vụ việc dân sự có YTNN sau đây sẽ thuộc thẩm quyền riêng biệt của Tòa án Việt Nam:

- Những vụ án dân sự có yếu tố nước ngoài:

 + Vụ án dân sự đó có liên quan đến quyền đối với tài sản là bất động sản có trên lãnh thổ Việt Nam;

 +  Vụ án ly hôn giữa công dân Việt Nam với công dân nước ngoài hoặc người không quốc tịch, nếu cả hai vợ chồng cư trú, làm ăn, sinh sống lâu dài ở Việt Nam;

  + Vụ án dân sự khác mà các bên được lựa chọn Tòa án Việt Nam để giải quyết theo pháp luật Việt Nam hoặc điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và các bên đồng ý lựa chọn Tòa án Việt Nam.

- Những việc dân sự có yếu tố nước ngoài:

  + Các yêu cầu không có tranh chấp phát sinh từ quan hệ pháp luật dân sự quy định tại khoản 1 Điều này (tức những vụ án dân sự có YTNN thuộc thẩm quyền riêng biệt mình vừa nêu trên).

  + Yêu cầu xác định một sự kiện pháp lý xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam;

  + Tuyên bố công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị mất tích, đã chết nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác;

  + Tuyên bố người nước ngoài cư trú tại Việt Nam bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, mất năng lực hành vi dân sự nếu việc tuyên bố đó có liên quan đến việc xác lập quyền, nghĩa vụ của họ trên lãnh thổ Việt Nam;

  + Công nhận tài sản có trên lãnh thổ Việt Nam là vô chủ, công nhận quyền sở hữu của người đang quản lý đối với tài sản vô chủ trên lãnh thổ Việt Nam

Trân trọng.